İlk 1 Yaşta Sağlam Çocuk Takibi
İlk 6 ayda bebeğin her ay düzenli olarak doktor tarafından kontrol edilmesi ( sağlam çocuk takibi ) önerilir. Bu takipler sırasında ailenin bebekle herhangi bir sorun yaşayıp yaşamadıkları sorgulanır.
Ailenin soruları merak ettikleri yanıtlanır, anne sütü ve emzirmenin ilk 6 ayda tek başına son derece önemli olduğu her görüşmede mutlaka vurgulanmalı, bebeğin güzel geliştiği geri bildirimi verilerek Annenin kendine olan güveninin tazelenmesine destek olunmalıdır. Her bebeğin farklı bir kişiliği vardır. Kimi bebek gündüz çok fazla uykudan hoşlanmazken, bazı bebekler daha çok uyumayı sevebilir.
Aylık Kontrollerde Doktor Nelere Dikkat Eder?
1) Fiziksel Gelişim:
Doktorunuz her kontrolde bebeğin boy kilo ve baş çevresi gibi ölçümlerini alır ve persentil eğrisinde ne seviyede olduğunu değerlendirir. Her bebeğin farklı bir büyüme potansiyeli vardır. Eğer bebeğin boy-kilo gelişimi normal ancak alt sınırlarda 3-10. persentillerde ise kilo alımı başka bir bebek gibi ayda 1 kilo olmayabilir. Sonuç olarak bebekleri komşunun veya arkadaşların bebeği ile karşılaştırılmaması gerekir. Özellikle 3 ay hele de 6 aydan sonra bebeklerin büyümesinde ciddi bir yavaşlama olur, bu normaldir. Her kontrolde doktorun bebeğin yaşına göre kilo aldığını vurgulaması annenin yine kendine güvenmesi açısından çok önemlidir. 1-2 bir bebek ayda 1 kg alırken, 6 aylık bir bebek ayda 400-600 gram alabilir, bu normal bir durumdur.
2) Nörolojik Gelişim:
Her muayenede bebeğin fiziksel gelişimi dışında nörolojik gelişimi de değerlendirilmelidir. 3 aydan sonra sırt üstü ve yüz üstü duruşlarda baş kontrolü ne şekilde oldu mutlaka doktor tarafından kontrol edilmelidir. İlk 3-5 ayda görülen yenidoğan reflekslerinin artık kaybolmaya başladığının takip edilmesi gerekir. 6 aydan sonra özellikle bebeklerin kendi kendine dönmeye başlamasıyla masadan yataktan düşmeler daha sık görülmeye başlar Bu nedenle her kontrolde ailelerin bu tür riskler açısından bilgilendirilmesi bebeğin sağlıklı gelişimi açısından çok önemlidir.
Bebekler genellikle 6,5-7 ayda destekle, 7,5-8 ayda desteksiz oturabilmelidir. 6 aydan sonra bebeğin destekle oturmaya başlamasıyla artık mama sandalyesine özendirilmeli ancak dokuz aydan sonra da yürüteç kullanmaması gerektiği mutlaka vurgulanmalıdır. 9 ayda halen desteksiz oturamıyorsa doktorunuz sizi bir nöroloğa yönlendirmelidir.
3) Genel Muayene
Her muayenede mutlaka solunum sesleri, kalp sesleri değerlendirilmelidir. Gözdeki kırmızı yansıma testi, şaşılık ile ilgili değerlendirmeler yapılmalı, çocuğun görme ve işitmesi ışığa ve sese olan tepkileriyle değerlendirilmelidir. Her ay kalça çıkığı muayenesi yapılmalı, erkek bebeklerin testisleri ve sünnet derisi kontrol edilmelidir. 5-6 aydan sonra genellikle kulak ve boğaz muayenesi de yapılmalıdır. İlk aylarda genellikle kulak kanalı çok tüylü ve dar olduğu için çok net görülemeyebilir, bu nedenle bir sorun yoksa çok küçük bebeklerde her ay bakılmayabilir.
4) Aşılama
Her ay çocuğun yaşına uygun şekilde aşı takvimine uygun olarak aşılaması yapılmalı veya aile hekiminde yaptırıp yaptırmadığı sorgulanmalıdır, özel aşı varsa bilgilendirilmelidir. Aşı sonrası olası yan etkiler anlatılmalı, ateş olursa ateş düşürücü vermek, bacakta şişme kızarıklık olursa alkolle kompres gibi önerilerle aile önceden bilgilendirilmelidir.6 aydan sonraki takipler eğer aşı yoksa, bir sorun yoksa 2-3 ayda bir de olabilir.
5) Ek Gıdalara Geçiş – Vitamin Takviyeleri
İlk 6 ayda her kontrolde eğer tıbbi bir gereklilik yoksa, gelişim normalse, erken ek gıdaya geçiş ve mama gibi takviyelerin gereksiz olduğu vurgulanmalıdır. Özellikle 6 aydan sonra ek gıdalara geçiş, ek gıda alırken anne sütüyle olan dengesi, büyüdükçe anne sütü dengeli bir şekilde azaltılırken, ek gıdaların artışı ayrıntılı olarak anlatılmalı ve gerekirse uzun bilgiler için yazılı bir kaynak verilmeli veya doktorun güvendiği bir internet sitesi önerilmelidir. Her ay o ay için olan farklılıklar özetlenmelidir.
Doğumdan itibaren D vitamini, 6 aydan itibaren Demir takviyesi alıp almadığı her kontrolde sorgulanmalı, kış aylarında ise D vitamini dozunun 2 katına çıkması gerektiği hatırlatılmalıdır. Genellikle 9-10 ay civarı demir eksikliği ve idrar yolu enfeksiyonu gibi sorunlar açısından kan sayımı ve idrar tahlili ile ufak bir tarama yapılabilir
6) Diş Çıkarma:
Her kontrolde dişlerin çıkıp çıkmadığı tetkik edilmeli, diş çıkarma dönemlerinde ağızdan salya akışının normal olduğu, 38-38,5’i geçmeyen, kolay kontrol altına alınabilen, 3 günden uzun sürmeyen bir ateş, biraz huzursuzluk, hafif nezle-öksürük, bazen çok hafif ishalimsi durumlar geçici bir süre olabileceği anlatılmalıdır. Ancak şikayetlerin aşırı ve uzun süre olması halinde bu şikayetler diş çıkarmaya bağlanmamalı, mutlaka doktora muayeneye gidilmelidir. Diş çıkarma döneminde bebeği rahatlatacak diş kaşıyıcıları, fitil şurup gibi ağrı kesiciler veya direk dişin üzerine sürülen jeller önerilebilir.
Uzm. Dr. Fatih Mehmet Mert
