Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite (DEHB) çoğu kez öğrenme güçlüğü ile birlikte seyreder. DEHB olan çocuklarda görülebilecek çeşitli öğrenme bozuklukları arasında okuma bozukluğu ve dille ilgili yetersizlikler en sık görülendir. Zeka düzeyi ile DEHB arasında doğrudan bir ilişki belirlenememiştir. Hemen her zeka seviyesindeki çocuklarda DEHB görülebilir. Bozukluğun nedeniyle ilgili genetik ve nörolojik-biyolojik açıklamalar halen araştırılıyor; ancak sebep sonuç ilişkisi kesin olarak tanımlanmamıştır. Öğrenme güçlüğü DEHB ile görülse de ayrı olarak ele alınır. Öğrenme güçlüğünde beynin farklı işlevler gösteren bölümleri arasındaki iletişim yeterince kurulamamakta ve bilgi etkin bir şekilde aktarılamamaktadır. Dikkat, görsel algılama, dili kullanma ve kas koordinasyonu gibi alanlardaki bir eksiklik, okuma, yazma, aritmetik, dil öğrenme, konuşma ve anlama becerilerinde yetersizliğe yol açar. Öğrenme güçlüğü çoğunlukla zeka ile akademik gelişim puanları arasında zeka lehine anlamlı bir farkın belirlenmesiyle anlaşılır. Ek uygulamalar çocuğun özellikle hangi alanlarda öğrenme güçlüğü yaşadığını gösterir ve eğitsel araçların çocuğun ihtiyaçlarına göre belirlenmesinde yönlendirici olur. DEHB’nin Dikkat Eksikliği alt türünde çocuk detaylara odaklanamaz ve dikkatsizlikten kaynaklanan hatalar yapar. Çocuk belli bir süre bir konuya odaklanmakta zorlanır. Talimatları kavrayıp ödevlerini yerine getiremez. Önceliklerini belirleyip organize olamaz; ince ve ayrıntılı zihinsel / bedensel çaba gerektiren işlerden kaçınır. Sık sık eşyalarını unutup, kaybeder; yapacaklarını unutur; hemen dağılır ve kendisiyle doğrudan konuşulduğunda bile dinlemiyormuş gibi görünür. Bu belirtilerin çoğunu sergileyen bir çocuğun ilk hangi yaşta ve ne zamandır bunları yaşadığı ve ayrıca ev, sosyal ve okul yaşamında ne tür sorunlar yaşadığı teşhiste önemlidir. Ancak örneğin çocuk can sıkıntısından ya da başka bir yerde başka bir şeyle ilgilenme isteğine bağlı bir şeye odaklanamıyorsa; ya da genelde yorgun ve uykusuz olup odaklanamıyorsa bunları DEHB olarak göremeyiz. Doğuştan gelen yaygın gelişimsel bozukluğu, görme ve işitme sorunlarını, depresyonu ya da kaygı bozukluklarını benzer ortak belirtiler gösterseler de bunlar farklı sorunlardır.
DEHB/ Dikkat Eksikliğinin Tedavisi
Tedavide hedeflenen çocuğun okulda ve evde kendine yeter bir duruma gelmesidir. Tedavi, bir uzmanın yönlendirmesiyle ebeveynin, öğretmenlerin ve rehber öğretmenin birlikte katılımıyla eğitsel, psikolojik ve tıbbi gereçlerin birlikte kullanıldığı disiplinli bir çalışmayla devam ettirilir. Eğitsel tedavi çocuğun özgül ihtiyaçlarını temel alırken öğretmenin ve rehber öğretmenin işbirliğini gerektirir. Psikolojik tedavide çocuk ve aile ile birlikte çalışılır. Bilişsel davranışçı yöntemlerle yapıyı güçlendirmek, dikkati dağıtacak etkenleri azaltmak ve organizasyon becerisini geliştirmek hedeflenir. Tıbbi uygulamada DEHB / Hiperaktivite tedavisinde kullanılan ilaçlardan faydalanılır.
Çocuğunuzun dikkat eksikliği ve öğrenme sorunlarının üstesinden gelmesine nasıl yardımcı olabilirsiniz?
Anne-babanın yapabileceği en iyi şey çocuğun durumundan haberdar olmak üzere öğretmeninden bilgi almak ve öğretmenin tespiti ve yönlendirmesiyle bir uzmanla görüşmektir. Herhangi bir değerlendirmeden önce çocuğunuzun bir görme ya da işitme sorunu olmadığından emin olun. Çocuğunuzla konuşurken ona ismiyle hitap ederek göz teması kurun ve sizi dinlediğinden emin olmak için söylediklerinizi tekrar etmesini isteyin. Dikkat eksikliği ile başa çıkmakta en etkin yol sürekli tekrar etmektir. Çocuğunuzun ev ve okul ile ilgili yapması gerekenleri sürekli tekrar etmesini sağlayın. Bunu yaparken yapılacak işi küçük bölümlere bölmek ve çocuğunuzun dikkatini toplayabileceği uygun süreler arasında mola vermesi önemlidir. Çocuğunuzun organize etme ve planlama becerilerini geliştirmesi için yaşam ve çalışma alanlarını yeniden düzenleyebilirsiniz. Yapacaklarını ve okula götüreceklerini önceden not ederek bu notu kontrol etmesini sağlayabilirsiniz. Düzenli yapılması gerekenleri belirleyerek bunları hep aynı sırada ve şekilde yapması için birlikte pratiğini yapabilirsiniz. Çocuğunuzun öğretmeni ile teması ve işbirliğinizi koparmadan öğrenme sürecini takip edebilir çocuğunuzun güçlü yanlarına göre alternatif öğrenme yöntemleri belirleyip bunları kullanabilirsiniz. Örneğin ezberi ya da görseli güçlü olan çocukların öğrenirken bu yeteneklerini de kullanacakları şekilde materyali biraz değiştirmek yaratıcı olabilir. Çocuğunuz sorunlarından dolayı kendini aptal görebilir; gergin ve sinirli olabilir bunlarla birlikte dikkat eksikliği ya da öğrenme güçlüğü yaşayan çocuğunuzun sevgi ve desteğinizi koşulsuz her zaman hissetmesi önemli.
